Grupa: Użytkownik
Lokalizacja: ko13oc
Posty: 3413 #2590557
Od: 2017-11-21
| Michal_Czerkawski_sq4ctp pisze:
Nazwiska Podlasia
Podlasie jest obszarem niezwykle interesującym także ze względu na niespotykane, różnorodne i nieoczywiste nazwiska. Ich interpretacje, znaczenia i pochodzenia bywają niezwykle zaskakujące - dzisiejszy post w całości poświęcimy etymologii oraz współczesnym funkcjonowaniu podlaskich nazwisk.
JAK KSZTAŁTOWAŁY SIĘ POLSKIE NAZWISKA?
Kształtowanie się nazwisk polskich jest historycznie późnym procesem - nazwiska zaczęły pojawiać się dopiero pod koniec średniowiecza. Początkowo, a więc na przełomie XV i XVI w., obejmowały tylko stany szlacheckie, a około XVII i XVIII rozprzestrzeniły się na mieszczaństwo, chłopstwo oraz Żydów. Na Podlasiu nazwiska zaczęły funkcjonować dopiero pod koniec XVIII w. Pochodzą one przede wszystkim od przezwisk, które wcześniej funkcjonowały wśród społeczności wiejskiej i z czasem przechodzić zaczęły z pojedynczych osób na potomków. Przezwiska brały się głównie od nazw wykonywanych przez chłopów zawodów oraz charakterystycznych dla pojedynczych osób lub dla całych rodzin cech. (1)
STRUKTURA NAZWISK & ZNACZENIE
I. NAZWISKA PATRONIMICZNE
Na Podlasiu najczęściej spotykane są nazwiska zakończone na -uk i -czuk. We wsi Trześcinka, znajdującej się (3), nazwiska zakończone na -uk i -czuk stanowią aż 90% wszystkich występujących tam nazwisk! Dosyć często występują także na Polesiu, Wołyniu i Galicji – w pozostałych częściach Polski występują bardzo rzadko. Na samym wstępie analizy należy zaznaczyć, iż nazwiska Podlaskie dzielą się przede wszystkim na nazwiska patronimiczne odimienne oraz odapletywne. Pierwsze nazywane są inaczej nazwiskami odojcowskimi, wzięły się bowiem od imion lub przezwisk przodków, czyli ojców rodów. Ten typ nazwisk dominuje na całym Podlasiu – prócz najliczniej występujących nazwisk z przyrostkiem -uk i -czuk, występują także nazwiska zakończone na -icz, -owicz, -ewicz, jak np. Ławrynowicz (od Ławryna), Klimowicz (od Klima), Zinkiewicz (od Zina), nazwiska zakończone na jak również bardzo popularne nazwiska z przyrostkami -ski, -dzki, -cki, które w ogromnej większości nie oznaczają jednak pochodzenia szlacheckiego – pochodzą one przede wszystkim od imion wschodniosłowiańskich. Nazwiska te tworzono najczęściej poprzez dodawanie do istniejących już nazwisk „szlacheckiego przyrostka”, np. XXX. Spotyka się na Podlasiu także nazwisk tworzone przez dodanie przyrostków -enko, -czenko, np. Roszczenko, Iwanczenko, występują one na jednak bardzo rzadko - głównie w powiecie siemiatyckim. (2)
II. NAZWISKA ODAPLETYWNE
Druga, najliczniejsza na Podlasiu po nazwiskach ojcowskich grupa, to - wspominane na samym początku - nazwiska odapletywne, czyli grupa nazwisk utworzonych od nazw pospolitych.
Nazwiska odapelatywne charakteryzowały niższą warstwę społecznych. Początkowo funkcjonowały jako przezwiska i dopiero po dłuższym czasie nosiły głównie osoby z niższych warstw społecznych. Początkowo funkcjonowały one jako przezwiska i dopiero po dłuższym czasie zaczęły pełnić funkcję nazwiska, przy czym głównym celem było wyróżnienie chłopa od reszty i tym samym ułatwienie spisywania dokumentów.
Nazwiska odapletywne dzielą się na nazwiska nieodbiegające formą od wyrazów, od których pochodzą, przeniesione bezpośrednio i bez żadnych zmian, np. Duda (od instrumentu muzycznego), oraz na nazwiska tworzone za pomocą sufiksów - najczęściej przyrostków. W ten sposób oprócz nazwiska-podstawy Duda funkcjonują na Podlasiu także różne jego wariacje: Dudik, Dudar, Dudel, Dudicz, Dudzicz, Dudaryk. Prócz tego podzielić można je na wiele różnych grup ze względu na pochodzenie:
Grupy zawodowe: BONDAR ←,, bednarz (kiedyś – rzemieślnik wyrabiający beczki). Nazwiska utworzone od nazw zawodów wskazują często na dawne, dziś już nieznane profesje, stanowiąc tym samym niezwykle ważne i wiarygodne źródło historyczne.
Status społeczny & rodzinny: PRYSTUP ←,, mężczyzna przystępującego na gospodarstwo swej żony, HODUN / GODUN ←,, karmiciel
Cechy charakterystyczne wyglądu lub charakteru, w tym ułomności: HARKAWYJ ←,, osoba sepleniąca, KULGAWCZUK ←,, osoba kulawa Nazwy zwierząt: SOROKA ←,, sroka, KOMAR ←,, komar
Nazwy roślin: KORCZ ←,, krzak, WERES ←,, wrzos
Nawiązania do pracy na roli & życia na wsi: STERNICZUK ←,, od ścierniska, HOŁOWNIA / GOŁOWNIA ←,, oznacza niedopalone lub palące się polano
Narzędzia: DOŁOTO ←,, dłuto, KUDELSKI ←,, kądziel
Przedmioty codziennego użytku: TYCZYNA ←,, tyczka, STRAPCZUK ←,, tandeta
Części ciała: BORODA ←,, broda, ŁOBANOWSKI ←,, łeb
Nazwy potraw: KOŁBASIUK ←,, kiełbasa, KRUPA ←,, kasza
Zjawiska atmosferyczne: BURA ←,, burza, CHMARA ←,, chmura
Święta & określenia kalendarzowe: SEREDA ←,, środa
Nazwy etniczne & narodowościowe: KOZAKIEWICZ ←,, Kozak, MAZUR ←,, mieszkaniec Mazowsza, a dawniej także ogólnie – Polak
Są to typowe nazwiska wschodniosłowiańskie. (1) (2)
KOGO JEST NAJWIĘCEJ?
Według badania przeprowadzonego przez serwis internetowy wspolczesna.pl, dotyczącego częstotliwości występowania poszczególnych nazwisk w Białymstoku, w roku 2012 na pierwszym miejscu usytuowało się nazwisko Dobrąwski (1940 osób). Na drugim miejscu znajduje się Kozłowski (1764 osób), a na trzecim Sawicki (1532 osoby). Wszystkie dziesięć pierwszych miejsc zajmują nazwiska zakończone na -SKI: Popławski, Rutkowski, Zalewski, Kalinowski, Borowski, Sadowski i Malinowski. (3)
Źródła
(1) https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_nazwiska (dostęp: 28.05.2017)
(2) http://nadbuhom.pl/art_2545.html (dostęp: 28.05.2017)
(3) http://www.wspolczesna.pl/wiadomosci/bialystok/art/5805173,oto-najpopularniejsze-nazwiska-w-miescie,id,t.html (dostęp: 28.05.2017)
Podróbo! Znowu podpierniczyłeś czyjś tekst…
W cytowanym tekście zamieniłem nawiasy kwadratowe na okrągłe ze względu na cytowanie…
_________________
https://inwentarz.ipn.gov.pl/advancedSearch?q=stanis%C5%82aw+urbanowicz+g%C4%85sior
Mam dwa konta, drugie to „sq4ctp”. Podobne nicki – to nie ja.
StachuSP95094KA„Lampowiec”:http://kf-ukf.iq24.pl/default.asp?grupa=162755&temat=479995
NazwiskoUrbanowicza:http://kf-ukf.iq24.pl/podglad_posta.asp?id_komentarza=2589831
http://kf-ukf.iq24.pl/default.asp?grupa=165377&temat=481108
Kto chce zostać Staśkiem?
Stachu? Powypisuj sobie wszystkich Czarkowskich z inwentarza IPN... |
